De Rijnlandse School
Gepubliceerd door Jaap Peters op 18 december 2024
Ronald van de Hof, auteur van Society 3.0, stelt: ‘Onze leerinstituten moeten lerende mensen opleveren, die kennis kunnen produceren door het bestaande te delen met anderen en vervolgens te remixen met nieuwe ideeën; die verandering en ontwikkeling als noodzakelijk en tevens doodgewoon ervaren; mensen die zichzelf laten zien en zich gedragen als betekenisgevende wezens; mensen die hun eigen weten, ervaring en kennis kunnen mobiliseren en organiseren voor zichzelf en in relatie tot anderen.’
De school als gesloten systeem is verleden tijd: veel ontwikkelingen gaan zo snel dat schoolboekjes binnen een paar jaar niet meer wat je noemt passend onderwijs kunnen bieden. Een leven lang leren is het motto. Wat hebben kinderen vandaag nodig om later zelfstandig in de maatschappij te kunnen opereren?
De praktijk in ons land blijkt echter niet makkelijk om te buigen. De voorbije jaren hebben te veel niet-vakmensen, ongetwijfeld met de beste bedoelingen, invloed gekregen op de onderwijspraktijk. Dit heeft geleid tot een verzwakking van de positie van de leraar en ook wel van diens effectieve kwaliteiten – en tot groot wantrouwen jegens hun leidinggevenden, terwijl vertrouwen nu juist een kernaspect is van de Rijnlandse weg. De volgende twee rijtjes werden ons aangeleverd door onderwijsspecialist Herman Kolthof.
Anglo-Amerikaans | Rijnlands-Europees |
Gericht op leerstof | Gericht op kwaliteiten en talenten |
Leerstofopbouw van makkelijk naar moeilijk | Interesse en talent sturen het leren |
Leerstof centraal | Kinderlijke ontwikkeling centraal |
Toets is er voor de leerkracht | Toets is er voor het kind |
Leren voor later | Leren voor nu |
Werken vanuit deelvaardigheden naar het geheel | Werken vanuit het geheel en kijken welke deelvaardigheden aandacht nodig hebben |
Zinvol | Betekenisvol |
Leerkracht als uitvoerder | Leerkracht als vakman |
Invloed van de leerkracht op leerproces is klein | Invloed van de leerling op leerproces is groot |
De leerling ervaart leren als oppervlakkig kunstjes doen | Het kind ervaart diep leren |
Ouders als hulpje in de school | Ouders als partner in opvoeding |
Directie als beheerders | Directies als onderwijskundig leider |
Visie gericht op eindtermen | Visie gericht op mens-zijn in de maatschappij |
Eerst theorie dan doen | Doen en theorie gaan samen |
Leren in de comfortzone | Leren is spannend |
Alleen leren | Samen leren |
Leerkracht stuurt het proces | Zelfsturing en zelfverantwoordelijkheid voor het kind |
Standaardisatie | Pluriformiteit |
Rijnlandse scholen bestaan wel. Een voorbeeld is basisschool Wittering.nl in Rosmalen. Het is een alternatief voor de eenheidsworstenfabriek die het traditionele onderwijs volgens velen is. Een school waar de talentontwikkeling van leerlingen wél centraal staat. Leerkrachten heten er regisseur, mentor, begeleider of specialist en de leerlingen zijn naar leeftijd verdeeld over vier units van honderd kinderen. En dat tot tevredenheid van de ouders en de inspectie. De kinderen stellen zelf hun dagprogramma samen, waarna ze aan de slag gaan. Er zijn geen klaslokalen of klassikale lessen. De kinderen werken een derde deel van de tijd aan de hand van kernconcepten, waarvan er tien in een schooljaar zitten. Ze denken niet in aardrijkskunde, geschiedenis en natuurkunde, maar zien de wereld als een geheel. Alles heeft immers met alles te maken. Een derde van de tijd wordt gebruikt voor rekenen en spelling en voor het laatste derde deel is creativiteit een onderdeel van het onderwijsprogramma. En dat allemaal in verschillende ruimtes, inclusief een danstheater en een atelier. Om alle critici tegemoet te komen: de school scoort hoog (538 van de 550 punten) in de cito-toets.
De kinderen kunnen vaak zelf kiezen wat ze doen om hun doel te bereiken, hoe ze het doen, met wie ze willen leren en hoe lang ze erover doen. Op Wittering.nl gaan de kinderen zelf op zoek naar antwoorden op vragen die zij belangrijk vinden. Daardoor ontwikkelen zij zich via een ander pad, in eigen tempo en ‘leren zij het leven’!
Iedereen op schoolreisje naar Rosmalen, zouden we willen zeggen. De directeur die dit allemaal toentertijd heeft neergezet heet Ton van Rijn. Rijnlandser kunnen we het niet maken.