Rijnlands leiderschap is cruciaal

Een boeiend artikel op website 'De Evolutiegids' over Rijnlands leiderschap. De beide schrijvers (professor Frans den Butter en Harry Webers) bekijken de huidige leiderschapsstijlen (zoals de Rutte-doctrine) door het Neoliberale en het Rijnlandse kijkvenster en komen tot een heldere analyse. Het artikel heet 'Rijnlands Leiderschap in de Politiek'. Zie de link naar het orginele artikel hier rechts onder 'Inspiratie'.

In het artikel komt een aantal zaken samen: de Rutte-doctrine, de vraag wat nieuw leiderschap is, Rinnooij Kan in Buitenhof, Tuur Elzinga (FNV), Ingrid Thijssen van VNO-NCW, Jacco Vonhof (MKB-Nederland) en de rol van Pieter Omtzigt. Interessante vraag is natuurlijk hoe ziet Rijnlands Leiderschap eruit? De schrijvers bakenen het Rijnlands gedachtegoed als volgt af: 'In principe gaat het om een sociaaleconomisch ordeningsprincipe dat tussen het neoliberale Angelsaksische (Anglo-Amerikaanse) en het socialistische model in ligt. Als Nederlandse variant hierop ontstond ons eigen consensus- of poldermodel'. De 3e weg dus,  ... ook wel bekend als 'gematigd kapitalisme' (de vrije markt wordt in toom gehouden door een actieve overheid: eerlijke concurrentie, menselijke maat en de vrije markt mag niet ten koste van het milieu, duurzaam dus. Vervolgens worden vijf karakteristieken punten van Het Rijnlandse Model besproken. Lees ze maar eens na in het orginele artikel. 

Hanze-steden

Een leuk doorkijkje is de paragraaf over de Hanze-steden in ons land die handel dreven met de Duitse steden. In die tijd (1356 –1669) zou de Rijnlandse cultuur (DNA) zijn ontstaan en gegroeid. In de Hanzetijd werd niet alleen gehandeld, maar werd ook geïnvesteerd in de medemens in de vorm van charitas, goed onderwijs, gezondheidszorg en kunst en cultuur. Vervolgens dit citaat: 'Hoewel de Hanze officieel al eeuwen niet meer bestaat is het Hanze-DNA nog steeds herkenbaar in de mentaliteit van de inwoners van het Rijnland en inwoners van Oost-Nederland: durf en lef, ondernemerschap, vertrouwen, verbondenheid en samenwerking, burgerzin en gemeenschapszin. Pieter Omtzigt heeft zijn mentaliteit dan ook van geen vreemde'. Dat zou zomaar kunnen. Persoonlijk verwijs ik als voorbeelden van Rijnlandse bedrijven regelmatig naar Rensa (Didam) en Buurtzorg (Almelo). Ook in het nieuwe studieboek 'Rijnlands Organiseren' (2021). Het zit bij hen in het DNA; het is daar geen slimme managementmethode of techniek, er ligt een intrinsieke motivatie aan ten grondslag. De organisatie past als een jas bij de mentaliteit van de mensen. Omtzigt is herkenbaar geen Neoliberalist, maar een Ordoliberalist. Ordoliberalisten laten zich niet zo makkelijk sensibiliseren voor een ander gedachtegoed: de staat beschermd zijn burgers, daar is simpelweg geen discussie over mogelijk. Als je in de V.S. op vakantie bent geweest, hebt gewerkt of gestudeerd, zie je hoe men daar met mensen omgaat die niet voor zichzelf kunnen zorgen. 'The American Dream' is de oplossing voor alles: als jij maar hard genoeg wil, wordt je net als wij ook miljonair! ('The winner takes it all'). Het is echter zwemmen of verzuipen, niemand zorgt voor je, ook niet de overheid of de gemeenschap. Het toppunt van vrijheid is: onafhankelijk zijn, voor jezelf kunnen zorgen en niet iemand anders de schuld geven als dingen misgaan. Als je een Amerikaanse bedelaar vraagt: Hoe kom je in deze situatie? Dan is de kans erg groot dat hij zegt, .... 'Dat is mijn eigen schuld. Want in mijn klas zat ene John en die John is wel miljonair geworden'. Misschien heeft het met de nog jonge geschiedenis van de Amerikanen van doen: een individualistisch ethos, moeten overleven in het Wilde Westen, je staat alleen tegenover God als je dood gaat, een leven als Buffalo Bill (jagen en vervolgens verder trekken naar overvloedige jachtvelden). Het kwam en komt allemaal samen in het begrip marktkapitalisme. West-Europeanen hangen wat meer naar een sociaal kapitalisme: gemiddeld genomen vinden we dat werken een middel is om leuk te kunnen leven. Als je dichter bevolkt bent heb je iets eerder in de gaten dat je je eigen nest niet kunt bevuilen om vervolgens verder te trekken. Economische groei is belangrijk, ... maar duurzaamheid ook. We leven duidelijk niet als Buffalo Bill. William Cody (zijn echte naam) kreeg daar later trouwens spijt van. Wij hebben meer aandacht voor sociale rechten zoals universele mensenrechten, collectieve pensioenvoorzieningen, ziektewetverzekeringen en ouderschapsverlof. Moeten ze in de VS helemaal niets van hebben.

De maiden-speech van het nieuwe Kamerlid De Hoop (net 23 jaar, jongste kamerlid ooit), liet letterlijk het Europese geluid horen:

Klik hier 

Uit het artikel: op 14 mei 2009 - ten tijde van de financiële crisis - was er een bijeenkomst in de Eerste Kamer, waarbij het thema ‘markt en moraal’ en de toekomst van het Rijnlands Model in Europa centraal stonden. Jürgen Rüttgers (CDU) was toen één van de sprekers. Alexander Rinooy Kan, toen voorzitter van de SER, was één van de andere sprekers. Rüttgers zei toen o.a.: ‘Kapitalisme met een menselijk gezicht’ is een belangrijke kernwaarde van 60 jaar ‘Wirtschafswunder’. En volgens hem hadden de neoliberale droom van een laissez faire-economie en het turbokapitalisme afgedaan. Daarom pleitte hij voor een actief handelen door de overheid en een Europese aanpak van die recessie.

Managerscultuur

Het woord 'managerscultuur' valt ook in het artikel zonder dat benoemd wordt wat het precies is. Misschien is het goed (nogmaals) te verwijzen naar het boek de Managementmaatschapppij (2018) van Marjolein Quené. Laat duidelijk zijn dat er overdreven aandacht is voor begrotingen en planningen halen, maar dat het hier en nu daar vaak zwaar onder lijdt (mede-mens, dier en milieu). De realiteit is meer iets voor 'overgevoelige' watjes. Er zit een diepgeworteld misverstand in 'managen' dat als je de begroting haalt, je ook tevens het goede doet. Je bonus is daarvan immers het bewijs. Of in het geval van regels: als je de regels handhaaft doe je in ieder geval niets fout of je echter iets goed doet, is maar zeer de vraag (zie Toeslagen). Daarnaast kent managen het begrip implementeren (elders bedacht, maar in het hier & nu toegepast) waarbij van 'de manschappen' kadaverdiscipline wordt gevraagd. Tegenspraak is not done, reflectie is lastig (nadenken over je manier van denken en daarmee hoe je dingen ordent tussen je oren) en eventuele klokkeluiders werken we het liefst de deur uit. Loyaliteit aan de grote leider wordt daarbij juist essentieel geacht. Ook onderdeel van de Rutte-doctrine. Zie de discussie rondom 'de notulen' over hoe om te gaan met kritische Kamerleden.

De (Rijn)brug naar Rijnlands politiek leiderschap

'Rijnlands politiek leiderschap zorgt voor begrijpelijke en transparante wet- en regelgeving, die tegen lage kosten handhaafbaar en controleerbaar is. Dit leiderschap bouwt vertrouwen van burgers en bedrijfsleven in de overheid op, in de hoop op reciprociteit zodat de overheid ook de burgers en het bedrijfsleven kan vertrouwen'

Hier zitten onder de Rutte-jaren nogal wat haken en ogen, maar dit is gestapeld op 40 jaar neoliberaal beleid. Misschien toch nog even de kanttekening dat in ons land niemand zich een neo-liberaal noemt en dat maakt het lastig dit probleem te adresseren. Maar het vertrouwen in de overheid (zie: de Groningers, Toeslagen, de 10.000 beloofde paspoorten die niet zijn verstrekt) is inmiddels ernstig geschaad. We hebben een samenleving gebouwd die in toenemende mate is gebaseerd op wantrouwen.

'Rijnlands politiek leiderschap organiseert macht en tegenmacht waarbij conflicten zoveel mogelijk worden vermeden. Tegenmacht of tegenwicht en tegenspraak, zoals dat ook wordt gepropageerd door de Minister van Staat en huidige informateur Herman Tjeenk Willink, die ook wordt gezien als een aanhanger van het Rijnlandmodel'.

Gelukkig hebben we nog iemand van 79 jaar die boven de partijen staat en in ieder geval oog heeft voor de noden van de samenleving op dit moment en daar een geschikt kabinet bij zoekt. Biden is 78 jaar, .. de Amerikanen zijn zeer te vreden over zijn eerste 100 dagen. Bezig met de samenleving en zijn eigen ego is daaraan onderschikt.

'Rijnlands politiek leiderschap houdt vast aan lange-termijndoelstellingen om grote maatschappelijke problemen te kunnen aanpakken, en laat de waan van de dag vooral de waan van de dag. Rijnlands politiek leiderschap weegt de belangen van de gehele samenleving en niet alleen van de eigen politieke achterban en/of sociale partners. Dit leiderschap zorgt ervoor dat toekomstige generaties minstens even welvarend kunnen zijn als de eigen generatie. Kortom, Rijnlands leiderschap is cruciaal in het politieke landschap'.

Zo eindigt het artikel van Den Butter en Webers: mooi. Naast The American Dream, is er ook een Europese Droom. In 2005 (!) verscheen het boek 'De Europese Droom' van de Amerikaan Jerremy Rifkin: 'De Europese droom gaat over solidariteit, duurzaamheid, mensenrechten. Dat moet en kan Europa volhouden'. De hamvraag is derhalve wie moet er nu precies gesensibiliseerd worden. ;)