Het goede leven en de vrije markt

Ryanair positioneert zichzelf als budgetvliegtuigmaatschappij. Let graag op de kleintjes zullen we maar zeggen. In het boekjaar wat bij hen van april t/m maart loopt - vlak voor de pandemie - maakte het budgetbedrijf 1 miljard winst (na belastingen) met een groei van 13% tenopzichte van het jaar daarvoor. Het Ierse arbeidsrecht is uitgangspunt voor het personeelsbeleid. En dat is op zijn zachts gezegd beroerd en staat ook permanent onder druk (personeelsstakingen), maar de aandeelhouders steunen het businessmodel van de budgetvliegtuigmaatschappij. U begrijpt nu in ieder geval waarom dat bedrijf zo heet. De VWO-leerlingen mochten daar op kauwen op hun examen vanuit het perspectief van het Angelsaksische en het Rijnlandse Model als twee vormen hoe we het idee van de vrije markt hebben vormgegeven. Mooi en geruststellend dat al daar serieus over wordt nagedacht in de VO-onderwijs.

Sinds 2018 hanteren de VWO-scholen het boek: 'Het goede leven en de vrije markt' van Ad Verbrugge, Govert Buijs en Jelle van Baardwijk (Lemniscaat). Het boek heeft als ondertitel 'een cultuurfilosofische analyse'. Onder 'Inspiratie' hier rechts een aantal linkjes naar het boek en de recensies. Geen eenvoudig boek, ook niet voor VWO-leerlingen. De vrije markt leidt enerzijds tot een bevrijding, maar ontmenselijkt ook gelijktijdig (zie o.a. het boek Intensieve Menshouderij). En sommige organisaties zijn daar ook echt op uit zo lijkt het: bij een Angelsaksische samenleving hoort immers ook een Angelsaksische inrichting van 'de organisatie' en die stimuleert metname de sociale ongelijkheid tussen de mensen. Een goed leven ... voor de happy few. Je medemens is primair een grondstof (human resource) om dit voor elkaar te krijgen. Eén keer per jaar een staande ovatie op de aandeelhoudersvergadering, daar doe je het voor. En de bonus natuurlijk. ;)

Wat wel jammer is: waarom krijgen alleen VWO-studenten dit in hun eindexamen, waarom bij het vak filosofie en waarom heeft het boek van Ad Verbrugge c.s. als ondertitel 'een cultuurfilosofische analyse'? Maken we het allemaal niet te abstract? Teveel voor hooggeleerden en dus niet beïnvloedbaar. Kapitalisme is geen natuurverschijnel: Regeringen in Peking, Moskou, Washington en in ons geval Den Haag bepalen de spelregels voor de vrije markt. Het zijn afspraken die we (kunnen) maken in bijvoorbeeld een Regeerakkoord. Het is niet ingewikkelder dan 'Het kwartje van Kok' (1991). Je stelt het in en je draait het niet terug. En tot in lengte van jaren verdienen Duitse pomphouders in het grensgebied goudgeld aan Hollandse benzine-vluchtelingen.

Voorstel aan de schrijvers (Ad, Govert en Jelle) van het boek: maak er ook een versimpelde versie van voor alle leerlingen bij het vak Economie (en Ondernemen) (VMBO-Havo-VWO). Managementboek.nl maakt daar weer een handreiking van met de titel 'Zeg dat nog eens!' (dat uitroepteken niet vergeten) die gratis bij ieder verkocht Managementboek wordt meegestuurd: toepassing van dit businessmodel kan leiden tot ernstige ontwrichting van de samenleving. De schrijver (m/v) heeft bij het schrijven van zijn/haar boek de 'The Budget Company' (een willekeurige titel) daar niet opgelet. Er zijn natuurlijk ook uitzonderingen zoals 'Onmacht' en 'de Verwaarloosde Organisatie'.

Maar goed, voorlopig is er sprake van een doorlopende leerlijn in het onderwijs: 'Het goede leven en de vrije markt' (voor het VO) en 'Rijnlands Organiseren' (voor het HBO-WO). Niet dat daar ieder probleem mee is opgelost, maar laten we eerlijk zijn: we kunnen - als het moet - voor alle inwoners een gaaf land zijn. Je kunt natuurlijk ook emigreren naar China, Rusland of de V.S. Daar hebben ze immers ook verstand van het goede leven en de vrije markt, maar dan anders. Daar loopt de Rijn dan ook niet doorheen.