Habermas over inspraak door wijken en dorpen

Jürgen Habermas (1929), de bekende Duitse filosoof en socioloog, kennen we vooral door het onderscheid tussen leef- systeemwereld. Hij heeft echter ook meer dan boeiende dingen geschreven over hoe een goede democratie simpeler binnen handbereik komt. Hij wil 'daadkracht' dichter bij de mensen brengen, middels een zogenaamde deliberatieve democratie. Het klinkt ingewikkelder dan het is, het zou maar zo een hoop gedoe kunnen schelen. Hieronder een korte toelichting.

NL is een representatieve democratie: het volk kiest, zoals straks op 17 maart 2021, een vertegenwoordiging om besluiten uit te vaardigen. Het aandeel van onze stemmers in die besluitvorming is indirect: onze belangen worden immers door anderen behartigd, waarbij de stem van de meerderheid - die op afstand zit - de doorslag geeft. Maar wat als jouw ideeën in geen enkel partijprogramma zijn opgenomen? Of als je tot de minderheid behoort? En wat te denken van de macht van lobbyisten? Zijn we eigenlijk wel echt aan de macht? Of zijn we overgeleverd aan datgene wat in lijvig Regeerakkoord is vastgelegd en kamerleden 'verplicht' zijn te voldoen aan de alom aanwezige 'partijdiscipline'?

Habermas wil niet dat een dergelijk politieke systeem centraal staat, maar het Diskurs/discours – het uitwisselen van voorstellen, ideeën en argumenten op voet van vrijheid en gelijkheid. Meer redenerend vanuit de dagelijkse realiteit, dan vanuit een ooit 'dogmatisch' partijprogramma. Hij koestert vooral vertrouwen in de redelijkheid van een zuivere discussie: als conflicterende argumenten in een machtsvrije ruimte ter tafel komen, dan zal de logica van het betere argument zegevieren, met de meest verstandige uitkomst als resultaat. En voor zulke deliberatie is helemaal geen complete volksvertegenwoordiging nodig: dat overleg kunnen kleine burgergemeenschappen best zelf voeren op lokaal niveau, bijvoorbeeld in een dorp of wijk. En dat is interessant. Op wijk- of dorpsniveau zijn inwoners het vaker op basis van inhoudelijke argumenten eens dan dat ze zich laten leiden door de principes van hun politieke partij. Het is immers ook niet voor niets dat je op gemeentelijk niveau allerlei lokale politieke partijen ('Leefbaar ............, Lokaal ........., Ons Belang') hebt. Deliberatie betekent ‘het uitwisselen van meningen’. Wanneer een democratie gebruik maakt van deliberatieve besluitvorming, houdt dat in dat elk besluit wordt genomen op basis van de uitkomst van een discussie onder de direct betrokken burgers zelf. Een vereiste is dat de meningen goed gefundeerd zijn; een burger moet vooraf immers goed geïnformeerd zijn, zodat zij/hij een weloverwogen mening kan geven en niet maar wat roept.

Daarmee introduceer je met een duur woord een andere besturingfilosofie: 'Klein binnen Groot'. In Zwammerdam (Alphen aan den Rijn) wilde de voetbalvereniging in 2014 een kunstgrasveld. De gemeente was niet van plan dat voor hen te regelen (te hoge kapitaallasten) en legde de regie terug bij de vereniging. Die kwam begin 2015 met een goed onderbouwd plan, de Algemene Ledenvergadering (de ALV, inclusief alle pupillen) ging akkoord en vlak voor het zomerreces de Gemeenteraad; eerst de pupillen, daarna de raadsleden. Dat was wel even wennen. In september van hetzelfde jaar kon het veld geopend worden door de wethouder samen met de kinderen. Je neemt eerst dichtbij (klein) een besluit wat later door de Gemeente (het groter geheel) wordt ondersteund, desnoods verder gefaciliteerd en bekrachtigd door de Gemeenteraad.

Feitelijk een omgekeerde werkwijze: Overheidsparticipatie (overheid participeert in initiatieven van de inwoners) in plaats van Inwonersparticipatie (andersom: inwoners participeren), andere rollen, andere verhoudingen. Een gemeente die de burger in zijn kracht zet, de burger zelf de regie laat houden, een gemeente die faciliteert, zaken niet overneemt en de burger zelf laat aangeven wat hij/zij het beIangrijk vindt. Mooi toch?

Habermas benadrukt in zijn werk vaak het belang van 'een sterke samenleving'. Zo kwamen ook begrippen als leef- en systeemwereld tot stand. Op 5 november (2020) verscheen op YouTube een briljant filmpje van de VNG over wat wij maar noemen een andere inrichting van de democratie. Zij noemde het, ook fraai: 'Thorbecke 2024'. Mocht je met ons willen nadenken over het ondersteunen en faciliteren van dergelijk locale bijeenkomsten op maat: Dat kan! Mail ons: info@cooprijnlands.nl En vergeet onderstaande video niet te kijken. Voor Rijnlanders hoort dit bij het 'Dossier Werkgemeenschap': werk van buiten naar binnen in een open systeem.